ሕማም ጅግል

ጅግል እንታይ እዩ?

ጅግል ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፍ ስፍሕ ዝበለ ሕማም ኮይኑ፣ ንደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዘጥቅዕ እዩ። ብባክተርያ ዝመጽእ ኮይኑ ንምቅጻል ስጋዊ ርክብ፣ ፋሪንክስን ዓይንን ከስዕብ ይኽእል። መብዛሕትአን ደቂ ኣንስትዮ ምልክታት ዘይከጋጥመን ይኽእል እኳ እንተኾነ፣ ደቂ ተባዕትዮ ግን ድሕሪ ረኽሲ ናይ ምምዕባል ተኽእሎኦም ዝለዓለ እዩ። እዚ ሕማም እንተዘይተሓኪሙ ሕዱር ምቅጻል ብልዕቲ ከስዕብን ኣብ ክልቲኡ ጾታታት ንፍርያምነት ክጎድእን ይኽእል።

መንገድታት ረኽሲ፦

ጅግል ብዘይ መከላኸሊ ብልዕቲ ጓል ኣነስተይቲ፣ መሃንቱስ ወይ ኣፍ ጾታዊ ርክብ ክመጽእ ይኽእል፣ ዋላ ብዘይ ምእታው። ኣካል ብልዕቲ፣ ዓይኒ ወይ ኣፍ ምስ ዘርኢ ወዲ ተባዕታይ ወይ ፈሳሲ ብልዕቲ ጓል ኣነስተይቲ ምትንኻፍ እውን ናብ ረኽሲ ከስዕብ ይኽእል። ረኽሲ ክኽሰት ከም ዝኽእል ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ፣ ዋላ እቶም ተሸከምቲ ምልክታት ኣብ ዘየርእዩሉ እዋን፣ ከምኡ’ውን ሓደ ሰብ ክንደይ ግዜ ክለክፍ ከም ዝኽእል ደረት የብሉን።

​

ምክልኻል፦

ኣብ እዋን ጾታዊ ርክብ ብልዕቲ ጓል ኣነስተይቲ፣ ብመሃንቱስ ወይ ብኣፍ ኮንዶም ምጥቃም ወሳኒ እዩ። ቀጥታዊ ርክብ ስጋዊ ኣካል ወይ ዓይኒ ምስ ዘርኢ ወዲ ተባዕታይ ወይ ፈሳሲ ብልዕቲ ጓል ኣነስተይቲ ኣወግዱ፣ ንጾታዊ ርክብ ዝኸውን መሳርሒታት ብምጽራይን ጸረ ረኽሲ ብምጥቃምን ጽሬት ተለማመዱ።

​

ምርመራን ምልክታትን፦

ጅግል ብፍላይ ኣብ ደቂ ኣንስትዮ ብዘይ ምልክታት ክኽሰት ይኽእል። ምልክታት እንተተራእዮም፣ ብተለምዶ ኣብ ውሽጢ ክልተ ክሳብ ሓሙሽተ መዓልታት ይምዕብሉ፣ እንተኾነ ግን ድሕሪ መልከፍቲ ኣዋርሕ እውን ክግለጹ ይኽእሉ። ምልክታት ቃንዛ ዘለዎ ሽንቲ፣ ምፍሳስ ደም ብልዕትን ጎሮሮን፣ ምፍሳስ ደም መሃንቱስን ምቅጻል ማህጸንን ይርከብዎም። ምርመራ ብጾታዊ ኣካል፣ ብመሃንቱስ ወይ ብሽንቲ ይግበር።

ህክምና፦

ሕማም ጅግል ብሓኪም ብዝተኣዘዘ ጸረ-ነፍሳት ብውጽኢታዊ መንገዲ ክሕከም ይኽእል።

ሕማም ፍንጣጣ

ፍንጣጣ እንታይ እዩ?

ፍንጣጣ ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፍ ሕማም ኮይኑ ንደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ዘጥቅዕ እዩ። ብሰለስተ ደረጃታት ይኸይድ፣ ነፍሲ ወከፎም ድማ ፍሉያት ባህርያት የቕርቡ። ብዘይ ሕክምና ሕክምናዊ ጸገማት ከስዕብን ንዝተፈላለዩ ስርዓታት ኣካላት ክጎድእን ይኽእል።

መንገድታት ረኽሲ፦

ሕማም ፍንጣጣ ብዘይ መከላኸሊ ብልዕቲ ጓል ኣነስተይቲ፣ ብመሃንቱስ ወይ ብኣፍ ጾታዊ ርክብ ክመጽእ ይኽእል። ብተወሳኺ ምስ ክፉት ቁስሊ ቀጥታዊ ርክብ ናብ ረኽሲ ከስዕብ ይኽእል።

ምክልኻል፦

ኣብ እዋን ጾታዊ ርክብ ብልዕቲ ጓል ኣነስተይቲ፣ ብመሃንቱስ ወይ ብኣፍ ኮንዶም ምጥቃም ኣገዳሲ እዩ። ንሓደጋ ምትሕልላፍ ንምንካይ ምስ ክፉት ቁስሊ ብቐጥታ ምትንኻፍ ምውጋድ።

ምርመራን ምልክታትን፦

ምልክታት ኣብ ሰለስተ ደረጃታት ይፈላለዩ፦

ቀዳማይ ደረጃ ፍንጣጣ፦ ኣብቲ ረኽሲ ዝተለኽፈሉ ቦታ ሓደ ንጽል ቃንዛ ዘይብሉ ቁስሊ ይረአ፣ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ውሽጢ 10 መዓልታት ክሳብ ሰለስተ ወርሒ። እቲ ቁስሊ ባዕሉ ክሓዊ ይኽእል እዩ፣ ብዘይ ሕክምና ግን እቲ ሕማም ናብ ዝቕጽል ደረጃ ይሰጋገር። ገሊኦም ምልክታት ፈጺሞም ከየርእዩ ይኽእሉ።

ካልኣዊ ሕማም ፍንጣጣ፦ መብዛሕትኡ ግዜ ምልክታት ዘይብሉ ኮይኑ፣ ኣብ ኣእዳው፣ እግርን ሽምጢን ከም ሕኸኽ ምስ ረስኒ፣ ድኻም፣ ቃንዛ ጎሮሮ፣ ቁስሊ ብልዕቲን ሕበጥ ጽክታት ሊምፍን ክቐርብ ይኽእል። እዞም ምልክታት ብዘይ ሕክምና ክሓልፉ ይኽእሉ እዮም እንተኾነ ግን እቲ ሕማም እንተዘይተሓኪሙ ክኸይድ እዩ። ድሕሪ እቲ ናይ መጀመርታ ረኽሲ ካብ ሰሙናት ክሳብ ኣዋርሕ ክረኣዩ ይኽእሉ እዮም፣ ክሳብ ድሕሪ ሓሙሽተ ዓመት ድማ በብእዋኑ ክኽሰቱ ይኽእሉ።

ሳልሳይ ደረጃ ፍንጣጣ፦ ደንጉዩ ዝመጽእ ደረጃ፣ ኣብ ውሑዳት ሚእታዊት ካብቶም ዝተለኽፉ፣ ዋላ’ውን ድሕሪ ምልካፎም ክሳብ 30 ዓመት ይኽሰት። ውጽኢቱ ድማ ኣብ ዝተፈላለዩ ስርዓታት ኣካላት፣ ከም ሓንጎል፣ ነርቭታት፣ ዓይኒ፣ ሰራውር ደም፣ ጸላም ከብዲ፣ ኣዕጽምትን መላግቦታትን ጉድኣት የስዕብ። ምልክታት ከከምቲ ዝተጎድአ ስርዓት ዝፈላለዩ ኮይኖም ሽባነት፣ ምጉዳል ምርኣይ፣ ምዝንባዕ፣ ወዘተ ከጠቓልሉ ይኽእሉ።

ምርመራ ብመርመራ ደም ይረጋገጽ፣ ቁስሊ እንተሃልዩ ድማ ናሙና ካብኡ ይውሰድ።

ህክምና፦

ሕክምና ጸረ-ነፍሳት ዘጠቓልል ኮይኑ፣ ብተለምዶ ከከም ደረጃ እቲ ሕማም፣ ከምቲ ብሓኪም ዝተኣዘዘ ብመርፍእ ዝወሃብ እዩ። ኣብ ሳልሳይ ደረጃ፣ ሕክምና ነቶም ዝተጎድኡ ስርዓታት ዒላማ ይገብር።

ሓይሊ ዕማም ኤድስ እስራኤል (Israel AIDS Taskforce, IATF) ኣብ እስራኤል ዝርገሐ ለበዳ ኤድስ ደው ንምባል ዝዓለመ ዘይመንግስታዊ ትካል እዩ። ኣብ 1985 ብጉጅለ ውዕዉዓት ማሕበራዊ ተቓለስቲ ዝተመስረተ ንሕና ኣብ ዓውዲ ኤድስ ኣብ ሃገርና ዝነውሐ ዕድመን ጸላዊን ትካል ኢና። ቀንዲ ትኹረትና ኣብ ምሕላው መሰላት፣ ረብሓታት፣ ጽሬት ህይወትን ትጽቢት ዕድመን ናይቶም ምስ ኤችኣይቪ ዝነብሩ ውልቀሰባት እዩ።

ህዝባዊ ጥዕናን ኣብ ዙርያ ኤድስ ዝምልከት ፍልጠትን ንምድንፋዕ ንጽዕር። ውፉይ ናይ ደገፍ ጉጅለና ምስ ኤድስ ንዝነብሩ ውልቀሰባትን ስድራቤቶምን ሓገዝ ንምሃብ ከይተሓለለ ይሰርሕ። ብተወሳኺ እውን፣ ሞያዊ ምብጻሕ ጉጅለና፣ ንሕብረተሰብ ብዛዕባ ኤድስ ብንጥፈት ይምህር፣ እዚ ድማ ምትሕልላፍ ሕማማት፣ ኣገባባት ምክልኻልን ምዝርጋሕ ምዕቡል ሕክምናዊ ሓበሬታን ሓዊሱ እዩ።

እዚ መርበብ ሓበሬታ እዚ ካብ UNHCR ብዝተገብረ ልግሲ ዝመልኦ ወፈያ እዩ ተኻኢሉ።